Swędzenie pochwy doskwiera wielu kobietom, niezależnie od wieku. Świąd okolic intymnych jest kojarzony przede wszystkim z infekcją, ale można wskazać o wiele więcej czynników wywołujących tę nieprzyjemną dolegliwość. U niektórych pań problemy intymne pojawiają się po miesiączce, u innych z kolei przed miesiączką. O czym mogą świadczyć takie objawy jak pieczenie pochwy, upławy czy świąd warg sromowych? spis treści 1. Rodzaje infekcji intymnych i ich objawy Infekcja intymna u dzieci 2. Przyczyny swędzenia pochwy Swędzenie pochwy a menopauza Świąd pochwy w ciąży 3. Jak zapobiegać swędzeniu pochwy 4. Jak odróżnić infekcję intymną od choroby wenerycznej 5. Leczenie infekcji intymnych 6. Rokowania w nieleczonej infekcji intymnej 7. Domowe sposoby na leczenie infekcji intymnej rozwiń 1. Rodzaje infekcji intymnych i ich objawy Uporczywe swędzenie pochwy w wielu przypadkach stanowi objaw rozwijającej się choroby. Jedną z najczęściej występujących infekcji intymnych jest wywoływana przez drożdżaki grzybica pochwy. Grzybicze zapalenie pochwy, zwane również grzybicą pochwy jest ściśle powiązane z obecnością drożdżaków z rodzaju Candida albicans. Zobacz film: "Nadmierna higiena intymna przyczyną wielu infekcji" Grzyby te w ograniczonych ilościach występują w pochwie naturalnie, ale zdarza się, że na skutek oddziaływania różnych czynników dochodzi do ich namnożenia. W nadmiernej ilości stają się dla nas niebezpieczne. Najbardziej charakterystycznym objawem grzybicy są gęste, białe swędzące upławy o serowatej konsystencji. O zakażeniu świadczy również ból odczuwany podczas stosunku. W wyniku choroby pochwa staje się zaczerwieniona, spuchnięta i podrażniona, grzybicy zaczyna także towarzyszyć uporczywe swędzenie sromu, warg sromowych mniejszych, warg sromowych większych. Niektóre pacjentki przyznają, że swędzi je nie tylko wnętrze pochwy, ale również wejście do pochwy, a także łechtaczka. Grzybiczej infekcji intymnej towarzyszą również inne objawy takie jak: ból i pieczenie, obrzęk, suchość, a nawet zaburzenia miesiączkowania. Zaczerwienienia okolic intymnych zwykle ustępują przy regularnym stosowaniu leków oraz maści przeciwgrzybiczych. Przyczyny swędzenia pochwy (123rf) Za powstanie stanu zapalnego są odpowiedzialne nie tylko grzyby. Jeżeli dolegliwości wywołują bakterie, to mówimy o bakteryjnym zakażeniu pochwy, zwanego również infekcją bakteryjną pochwy. Występowanie tego typu problemu zdrowotnego może mieć związek z zaburzoną pracą układu hormonalnego, chociaż winna bywa też niewłaściwa higiena. Zapalenie miejsc intymnych o charakterze bakteryjnym powoduje, że podrażnione i zaczerwienione staje się wejście do pochwy. W przebiegu choroby pojawia się: świąd miejsc intymnych i wzgórka łonowego, swędzenie warg sromowych, świąd pochwy (pieczenie odczuwane jest w środku narządu), zaczerwienienie sromu, Swędzeniu pochwy zwykle towarzyszy pieczenie oraz ból nasilający się w trakcie oddawania moczu. Upławy, których wydzielaniu towarzyszy charakterystyczny, tzw. rybi zapach, przybierają barwę żółtą lub szarą. Niezwykle istotne jest, aby nie bagatelizować objawów tego typu. Nieleczone infekcje okolic intymnych mogą prowadzić do groźnych komplikacji – nie tylko zagrażają prawidłowemu funkcjonowaniu innych narządów, ale stanowią również poważne zagrożenie dla kobiecej płodności. Regularne wizyty u ginekologa powinny zatem wejść w nawyk każdej kobiety. Infekcja intymna u dzieci Infekcja intymna u dzieci może być spowodowana wieloma różnorodnymi czynnikami. Infekcji i swędzeniu okolic intymnych mogą sprzyjać takie czynniki jak stosowanie niewłaściwych środków higieny intymnej, częste korzystanie z basenu, nieregularne zmienianie pieluch, zbyt mała pałeczek kwasu mlekowego, brak odpowiedniej higieny, zmniejszona odporność organizmu w przebiegu grypy lub przeziębienia. Dodatkowo, infekcję mogą wywoływać chorobotwórcze drobnoustroje np. bakterie czy grzyby. Infekcji intymnej u dzieci może towarzyszyć: zaczerwienienie okolic intymnych, pieczenie okolic intymnych, świąd sromu, częste uczucie parcia na pęcherz, utrudnione oddawanie moczu. 2. Przyczyny swędzenia pochwy Swędzenie pochwy najczęściej pojawia się w odpowiedzi na zaburzenie równowagi flory bakteryjnej, do którego dochodzi na skutek wzrostu pH pochwy. Podrażnieniu może wówczas towarzyszyć uczucie pieczenia, swędzenia. Świąd pochwy zwykle świadczy o bakteryjnej infekcji intymnej lub grzybiczym zapaleniu pochwy. Infekcje intymne zazwyczaj pojawiają się u pacjentek wskutek osłabienia organizmu, przemęczenia, choroby. Mogą być spowodowane również stosowaniem antybiotyków, nieodpowiednim przestrzeganiem zasad higieny. Infekcja intymna u kobiety może wywoływać zaczerwienie i mocne swędzenie pochwy, świąd krocza i warg sromowych, świąd odbytu, szczypanie miejsc intymnych, pieczenie w okolicach pochwy. Częstym objawem chorobowym są również upławy powodujące uporczywe swędzenie. Częstą przyczyną świądu jest nadmierna suchość pochwy. Problem ten wiąże się najczęściej z nieodpowiednim nawodnieniem organizmu, chociaż przyczyną może być również stosowanie dopochwowych środków antykoncepcyjnych, używanie tamponów w momencie, kiedy miesiączka dobiega końca, a także korzystanie z nieprawidłowo dobranych lubrykantów (niektóre składniki żelu ułatwiającego zbliżenie mogą wywoływać uczulenie, które objawia się w postaci pieczenia, swędzenia czy podrażnienia okolic intymnych). Substancją często uczulającą pacjentki jest np. kwas benzoesowy, jednak świąd może być spowodowany również występowaniem glikolu propylenowego lub polietylenowego. Swędzenie miejsc intymnych po stosunku o ile nie jest spowodowane źle dobranym lubrykantem, może wynikać z nieprawidłowo dobranych kondomów. Zdarza się, że winna jest lateksowa prezerwatywa, dlatego bezpieczniej jest wybierać zabezpieczenia wykonane z silikonu. Swędzenie warg sromowych podczas okresu to również dość popularny problem pacjentek. Bardzo często związany jest on z infekcję grzybiczą. O ile swędzenie nie jest związane z infekcją grzybiczą lub bakteryjną, za dolegliwości może odpowiadać rzęsistek pochwowy, wywołujący przenoszoną drogą płciową chorobę o nazwie rzęsistkowica. Poza świądem zlokalizowanym przede wszystkim u wejścia pochwy, pojawiają się upławy przybierające zielonkawo-żółtą barwę, a także ból odczuwany w trakcie kontaktów seksualnych. Świąd może towarzyszyć również cukrzycy, dlatego zaleca się wykonanie badania poziomu cukru we krwi. Swędzenie pochwy a menopauza Swędzenie pochwy często pojawia się u kobiet w okresie menopauzy. Jeżeli towarzyszą mu pieczenie i niewielkie plamienia, to możemy mieć do czynienia z zanikowym zapaleniem sromu i pochwy związanym z zachodzącymi u dojrzałych kobiet wahaniami hormonalnymi. Skutkują one zanikaniem tkanki tłuszczowej warg sromowych oraz utratą grubości ich nabłonka. Wynika to z obniżenia poziomu estrogenów, które występują podczas menopauzy. Świąd pochwy w ciąży Świąd pochwy w ciąży u większości pacjentek spowodowany jest infekcją o charakterze grzybiczym. Grzybicze zapalenie pochwy zwykle charakteryzuje się pieczeniem warg sromowych, podrażnieniem pochwy i sromu, szczypaniem w pochwie, uczuciem pieczenia w trakcie oddawania moczu. Grzybica pochwy może również objawiać się również w postaci białej, serowatej wydzieliny z pochwy lub obfitych upławów koloru mlecznego lub żółtawego. W przypadku pojawienia się wyżej wymienionych objawów pacjentka powinna niezwłocznie udać się po pomoc ginekologiczną. Doraźnie można stosować leki dostępne bez recepty, np. globulki dopochwowe na bazie pałeczek kwasu mlekowego, środki na bazie rumianku. Wśród preparatów bez recepty znajdują się również preparaty wykazujące działanie ochronne, nawilżające oraz regenerujące. Drugim najczęstszym powodem swędzenia miejsc intymnych u pacjentek ciężarnych jest infekcja intymna o charakterze bakteryjnym. W przebiegu choroby kobietom zwykle towarzyszy silne pieczenie pochwy, swędzenie łechtaczki, swędzenie warg sromowych większych, pieczenie sromu. Bakteryjne zapalenie pochwy to zakażenie wywołane bakteriami beztlenowymi. Powoduje ono u pacjentki szarobiałe upławy, a także charakteryzuje się specyficznym rybim zapachem. Dodatkowymi objawami są: dolegliwości bólowe odczuwane podczas oddawania moczu, swędzenie okolic intymnych, swędzenie w pochwie, zaczerwienienie warg sromowych. podrażnienie kobiecych okolic intymnych. Infekcja intymna o charakterze bakteryjnym powinna być zawsze skonsultowana z lekarzem, ponieważ zwiększa ona ryzyko wystąpienia przedwczesnego porodu czy powikłań ciążowych. Specjaliści wdrażają zwykle leczenie antybiotykami, które są w pełni bezpieczne dla zdrowia matki, jak i dziecka. Warto zapamiętać, że swędzenie warg sromowych w ciąży nigdy nie powinno być bagatelizowane przez pacjentkę! Domowe sposoby na infekcje intymne mogą okazać się w takiej sytuacji mogą być nie tylko nieskuteczne, ale wręcz niebezpieczne. Pacjentkom ciężarnym zalecamy po prostu udać się do gabinetu ginekologicznego. 3. Jak zapobiegać swędzeniu pochwy Jeżeli zaobserwujemy u siebie wymienione wyżej symptomy, to w pierwszej kolejności warto przyjrzeć się stosowanym kosmetykom przeznaczonym do higieny intymnej. Zawarte w ich składzie substancje mogą wywoływać reakcję alergiczną i doprowadzać do podrażnienia. Wybierając preparaty tego typu, należy zwracać uwagę na to, by ich pH było zbliżone do pH pochwy – powinno ono wynosić około 5,2. Warto, by znajdowały się w nich także pałeczki kwasu mlekowego, których zadaniem jest ochrona przed infekcjami. Należy pamiętać, że ilość tych dobroczynnych bakterii zmniejsza się podczas przyjmowania antybiotyków – wtedy szczególnie jesteśmy narażone na pojawienie się świądu. Podrażnienie pochwy skutkujące swędzeniem mogą wywoływać także stosowane do prania bielizny proszki i płyny, dlatego warto postawić na jak najbardziej naturalny skład lub sięgnąć po łagodne detergenty przeznaczone dla dzieci. Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia dolegliwości, wybierajmy niezbyt ciasną bieliznę wykonaną z przewiewnych materiałów – najlepiej sprawdzi się bawełna. 4. Jak odróżnić infekcję intymną od choroby wenerycznej Swędzenie miejsc intymnych nie zawsze musi być związane z infekcją intymną. W niektórych przypadkach objaw ten jest wynikiem zarażenia chorobą weneryczną. Chorobami wenerycznymi można zakazić się podczas tradycyjnego stosunku seksualnego bez zabezpieczenia, ale również podczas stosunków oralnych czy analnych. Pocałunki również mogą stanowić pewne niebezpieczeństwo. Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, że niektóre ogniska chorobowe zlokalizowane są właśnie w jamie ustnej. Choroby weneryczne mogą powodować zaburzenie cyklu miesiączkowego i upławy, które przybierają postać ropnej wydzieliny. W przypadku mężczyzn ropny wyciek wydobywa się z wnętrza cewki moczowej. Chorobie może towarzyszyć ból podczas oddawania moczu, ból brzucha, powiększenie węzłów chłonnych, a także pieczenie i swędzenie okolic intymnych (kobiety mogą uskarżać się na swędzenie pochwy na zewnątrz, ale również na świąd we wnętrzu pochwy), szczypanie sromu, zaczerwienienie sromowych. Objawy choroby wenerycznej zwykle pojawiają się po dwóch, trzech tygodniach od momentu zakażenia. Dodatkowo u kobiet może pojawić się krwawienie z dróg rodnych, które nie ma związku z miesiączką. Częsta zmiana partnerów seksualnych, a także niestosowanie środków zapobiegawczych, takich jak prezerwatywa może doprowadzić do pojawienia się zakażenia, a w rezultacie swędzenia po stosunku z nosicielem choroby. Niektóre objawy choroby wenerycznej powielają się z objawami zakażenia bakteryjnego czy grzybiczego. Jedynym sposobem na to, aby jednoznacznie określić z czym mamy do czynienia jest wykonanie testu wykrywającego choroby weneryczne takie jak kiła, chlamydioza czy rzeżączka. Test taki możemy wykonać w wielu w laboratoriach diagnostycznych. 5. Leczenie infekcji intymnych Tradycyjne leczenie bakteryjnego zapalenia pochwy wymaga zastosowania antybiotyków lub leków dopochwowych takich jak klindamycyna, metronidazol czy meklocyklina. Niektórzy lekarze przepisują pacjentkom również nifuratel. W terapii zakażenia o charakterze bakteryjnym niezwykle ważne jest, aby antybiotyki stosować regularnie i do końca, w oparciu o wskazówki podane przez ginekologa. Leczenie grzybiczego zapalenia pochwy zwykle opiera się na stosowaniu takich środków przeciwgrzybiczych jak: nystatyna, natmycyna, klotrimazol, flukonazol, itrakonazol. Pacjentki bardzo często sięgają po maść na swędzenie sromu o nazwie Clotrimazolum. Środek ten jest niezwykle skuteczny w zwalczaniu drożdżakowych zakażeń skóry i błon śluzowych zewnętrznych narządów płciowych. Przeciwdziała swędzeniu, pieczeniu oraz zaczerwienieniu przedsionka pochwy oraz warg sromowych mniejszych i większych. Prócz stosowania zaleconych przez specjalistę leków ważne jest: ograniczenie produktów słodkich i wysoko węglowodanowych, zrezygnowanie na jakiś czas z basenu, unikanie nieprzewiewnej, sztucznej bielizny. W przypadku kobiet ciężarnych terapia może wyglądać nieco inaczej. U kobiet ciężarnych leczenie dostosowane jest w taki sposób, by nie zagrażało ani zdrowiu przyszłej mamy, ani zdrowiu maluszka. Najczęściej w leczeniu grzybicy pochwy w ciąży stosuje się lek o nazwie nystatyna. 6. Rokowania w nieleczonej infekcji intymnej Jakie są rokowania w nieleczonej infekcji intymnej? O ile zapalenie o charakterze grzybiczym rzadko kończy się powikłaniami, o tyle nieleczona infekcja bakteryjna może powodować bardzo wiele problemów na tle zdrowotnym. Brak odpowiedniego leczenia w przypadku infekcji grzybiczej może skutkować kandydozą sromu oraz pochwy o charakterze nawracającym. O nawrotowej postaci kandydozy sromu i pochwy mówi się wówczas, gdy pacjentka zmaga się z przynajmniej trzema epizodami chorobowymi w ciągu jednego roku kalendarzowego. Infekcję bakteryjną pochwy należy zawsze konsultować z lekarzem ginekologiem, ponieważ, bez podania odpowiednich środków farmaceutycznych choroba nie mija. Nieleczone zapalenie o podłożu bakteryjnym może wpłynąć negatywnie na płodność kobiety, a w najgorszym wypadku doprowadzić do bezpłodności. Pacjentki borykające się z takimi problemami jak: upławy z pochwy, swędzenie miejsc intymnych, świąt i pieczenie narządów rodnych, powinny umówić się na wizytę ginekologiczną. 7. Domowe sposoby na leczenie infekcji intymnej Domowe sposoby na leczenie infekcji intymnej mogą okazać się skuteczne, o ile traktujemy je jako środek wspomagający. Bez względu na to czy borykamy się z zakażeniem bakteryjnym czy infekcją grzybiczą, wskazane jest zastosowanie odpowiednich środków farmaceutycznych od lekarza. Domowe sposoby mogą wspomóc leczenie, stosowane pojedynczo nie są jednak w stanie zwalczyć naszego problemu. Wśród ziół, które poleca się do stosowania w trakcie infekcji warto wyróżnić: szałwię – wykazuje działanie bakteriobójcze, przeciwgrzybicze i przeciwzapalne, nagietek lekarski – działa przeciwzapalnie, grzybobójczo, a oprócz tego przyspiesza gojenie się ran aloes- wykazuje działanie kojące, przeciwbólowe, przeciwzapalne oraz bakteriobójcze. Podmywanie miejsc intymnych wodą z dodatkiem szałwii, nagietka czy aloesu może przyspieszyć leczenie. Terapeutyczne działanie wykazuje również kąpiel w wodzie z sodą. Jak ją przygotować? To bardzo proste. Każdy jeden litr ciepłej, ale nie gorącej wody, łączymy z jedną łyżeczką sody. Soda oczyszczona, zwana również wodorowęglanem sodu powoduje, że skóra po umyciu staje bardziej nawilżona. Środek ten przyspiesza również gojenie się ran. Świąd pochwy jest bardzo powszechnym zjawiskiem, więc nie wstydź się o nim rozmawiać! Zapraszamy na nasze forum. Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza. polecamy

Dyskomfort w okolicach intymnych i nawet niewielkie rany sprzyjają przenikaniu do pochwy chorobotwórczych mikroorganizmów. Do najczęściej występujących objawów podrażnienia tego miejsca intymnego należą: nieprzerwany ból, szczególnie mocno odczuwalny w trakcie stosunku, pieczenie pochwy, zaczerwienienie, obrzęk śluzówki,

Zapalenie pęcherza po stosunku to wstydliwa choroba, która dotyka przede wszystkim aktywne seksualnie kobiety. Do infekcji dochodzi najczęściej poprzez przeniesienie bakterii, znajdujących się w okolicy odbytu lub pod napletkiem, w okolicę pochwy. Zapalenie pęcherza po stosunku nie zawsze wymaga specjalistycznego leczenia.

Zapalenie przydatków jest często diagnozowane u kobiet aktywnych seksualnych (między 20, a 30 rokiem życia). Oprócz białej wydzieliny z pochwy występują inne objawy chorobowe, takie jak: ból brzucha, ból podczas stosunku, osłabienie, gorączka, nudności, biegunka. Zapalenie przydatków wymaga leczenia antybiotykami.

Od ok. pół roku odczuwam nieprzyjemny ból i pieczenie w pochwie podczas stosunku. Mam również białawe upławy. Zwracałam się z prośbą o pomoc do dwóch ginekologów, ale żaden nie potrafił mi pomóc. Jeden z nich wysunął nawet hipotezę, że może powinnam skonsultować się z seksuologiem, ale objawy jakie u mnie występują, moim zdaniem nie wskazują, iż źródło choroby tkwi w psychice. Od czasu rozpoczęcia współżycia, cały czas mam jednego partnera. Na początku nie miałam żadnych dolegliwości. Z czasem zaczęło się pojawiać delikatne pieczenie i stopniowo się pogarszało mimo, iż lekarz przepisywał mi globulki i maść clotrimazolum, czasami też orungal. Poprawa jednak nie nastąpiła. Jednocześnie zaczęły u mnie występować kłopoty z pęcherzem. Teraz zdarza mi się nawet, że w zwyczajnej codziennej sytuacji odczuwam dyskomfort w formie delikatnego pieczenia. Wspomnę jeszcze, że wykonane przeze mnie badania nic nie wykazały. Nie wiem już do kogo mam się zwrócić o pomoc. Ból przy stosunku jest do tego stopnia dokuczliwy, że nie mogę od kilku miesięcy prowadzić normalnego życia seksualnego. Teraz czekam na kolejny wymaz który pewnie jak poprzednie nic nie wykaże... Już nie chce nawet wspominac ile wydałam już na lekarzy... Jestem całkowicie załamana, zastanawiam sie nad wizytą u pscyhologa bo jestem zupełnie wyczerpana psychicznie... Co robić w takiej sytuacji? Miałyście podobne problemy ?

U kobiet po menopauzie z objawami atrofii pochwy (podrażnienie, pieczenie i świąd, dyspareunia) należy stosować żele dopochwowe. Żel dopochwowy zawierający innowacyjny składnik – ektoinę – to doskonała forma terapii dla kobiet zmagających się z zanikowym zapaleniem pochwy. Działa nawilżająco oraz ochronnie. Redukuje objawy atrofii pochwy już po pierwszej aplikacji. Przede wszystkim jego skuteczność jest poparta badaniami (lepsze efekty niż w przypadku stosowania preparatów z kwasem hialuronowym), a jego skład opiera się wyłącznie na naturalnych komponentach. Niedobór hormonów płciowych u kobiet po menopauzie wpływa na zmiany w obrębie narządów moczowo-płciowych. Estrogeny regulują rozwój i funkcjonowanie narządów płciowych, w szczególności wspierają i utrzymują elastyczność i nawilżenie pochwy. Wpływają na jej dojrzewanie, odpowiednią grubość i strukturę nabłonka, prawidłowy przepływ naczyń krwionośnych, jakość i strukturę kolagenu oraz zapewniają niskie pH. Około 40–60% kobiet po menopauzie cierpi na zanikowe zapalenie pochwy (atrofia) [1]. Zmiany te obejmują: ścieńczenie nabłonka pochwy, podrażnienie, pieczenie i świąd, krwawienie kontaktowe i dyskomfort podczas stosunku płciowego. Opisany zespół oznak i objawów, któremu towarzyszą parcia naglące, bolesne oddawanie moczu i nawracające infekcje dróg moczowych, określa się mianem menopauzalnego zespołu moczowo-płciowego (GSM) [2]. W wieloośrodkowym badaniu AGATA, obejmującym 913 kobiet, wykazano, że GSM występował u 79,1% pacjentek będących od roku do sześciu lat po menopauzie. W tym badaniu wszystkie kobiety z rozpoznanym zespołem moczowo-płciowym cierpiały na suchość pochwy, ok. 78% badanych zgłaszało dyspareunię, natomiast pieczenie, swędzenie i bolesne oddawanie moczu wystąpiło odpowiednio w 56,9%, 56,6% i 36,1% przypadków [3]. Badanie REVIVE z udziałem 3046 kobiet po menopauzie udowodniło, że te symptomy znacząco obniżają jakość życia, zwłaszcza jakość życia seksualnego [4]. Wyniki badania CLOSER ujawniły, że dyspareunia jest głównym powodem rezygnacji z życia seksualnego, a to w istotny sposób zakłóca relacje partnerskie i często powoduje depresję i obniżenie samooceny [5]. Dlatego też celem terapii z użyciem żelu dopochwowego zawierającego ektoinę jest przywrócenie prawidłowej funkcji nabłonka pochwy i poprawa jakości życia pacjentki, w tym życia seksualnego. POLECAMY Ektoina – charakterystyka substancji Ektoina jest cyklicznym aminokwasem produkowanym przez mikroorganizmy w celu ochrony komórki i jej organelli przed niekorzystnym wpływem środowiska. Jako cząsteczka występująca w naturze wykazuje właściwości kosmotropowe. Jest to zdolność wiązania cząsteczek wody i wbudowywania ich w kompleksy. Ektoina jest związkiem niezwykle silnie wiążącym wodę, dzięki czemu tworzy hydrootoczkę nie tylko wokół siebie, lecz także wokół sąsiadujących molekuł (np. białek, membran). Badania wykazały, że ta ochronna hydrootoczka powstała dzięki związaniu wody przez ektoinę utrzymuje się przez długi okres czasu i może chronić komórki przed dehydratacją (odwodnieniem) oraz zapobiega nieodwracalnej denaturacji białek [6]. Ektoina stabilizuje cząsteczki biologiczne za pomocą mechanizmu preferencyjnego wykluczenia (preferential exclusion model). Według założeń tego modelu ektoina utrzymuje wodę na powierzchni białka poprzez spowolnienie procesu dyfuzji cząsteczek wody wokół cząsteczki białka i utworzenie na jego powierzchni gęstej i uporządkowanej warstwy hydratacyjnej. Dzięki zwiększeniu ilości cząsteczek wody w bezpośrednim sąsiedztwie białka, tzw. preferencyjnej hydratacji, można zapobiec jego denaturacji, stabilizując jego czwartorzędową strukturę [7]. Wymienione właściwości ektoiny sprawiają, że powoduje ona stabilizację białkowo-lipidowych błon komórkowych i zwiększa ich płynność, co z kolei wpływa na zahamowanie reakcji zapalnej podczas stresu środowiskowego. Mechanizm działania żelu dopochwowego zawierającego ektoinę Ochronne i nawadniające właściwości ektoiny stanowią podstawowy mechanizm, który został wykorzystany do opracowania żelu dopochwowego Ectifem. Innowacyjna formuła żelu, oparta na ektoinie, redukuje objawy suchości i atrofii pochwy, zmniejsza podrażnienia błony śluzowej pochwy, łagodzi świąd i pieczenie oraz wspiera proces regeneracji. Ectifem charakteryzuje się szerokim zakresem działania – ma silne działanie nawilżające, przeciwzapalne oraz stabilizujące błony komórkowe. Stabilizacja błony komórkowej następuje na skutek powstawania kompleksów ektoiny i wody, które otaczają cząsteczki białek, tworząc wokół nich ochronny płaszcz wodny, co pomaga chronić je przed nieodwracalnymi zmianami strukturalnymi wynikającymi z odwodnienia. Rezultatem tego procesu jest zwiększona stabilność błon lipidowych w wyniku wzmocnienia ich płynności, poprawy napięcia i elastyczności [8]. Pokrycie ściany pochwy ochronnym filmem może zmniejszyć potencjalną utratę wody z błon komórkowych i chronić je przed działaniem czynników zewnętrznych, ograniczając w ten sposób kaskadę stanu zapalnego. Graf i wsp. badali wpływ stężenia ektoiny i czasu jej oddziaływania na efekt stabilizujący. Udowodnili, że im wyższe stężenie ektoiny, tym silniejsze działanie ochronne zapobiegające uszkodzeniom błony. Dłuższa inkubacja skutkowała wzmocnieniem stabilności błony o 30% po sześciu godzinach i o 60% po 24 godzinach. Zatem im dłużej komórki są wystawione na działanie ektoiny, tym silniejszy jest efekt ochronny [9]. Z uwagi na umiejętność wiązania wody oraz stabilizujący wpływ na błony komórkowe ten naturalny związek zawarty w żelu dopochwowym Ectifem przyczynia się do zapewnienia odpowiedniego stopnia nawilżenia ściany pochwy, tym samym działając łagodząco oraz kojąco na podrażnienia oraz redukując świąd. Skuteczność żelu dopochwowego zawierającego ektoinę Leczenie atrofii pochwy zostało w dużej mierze ograniczone do kontrolowania objawów, głównie świądu. Jednak opanowanie świądu i pieczenia nie gwarantuje, że zmiany ustąpią. Obecne leki dostępne bez recepty obejmują preparaty nawilżające (łagodzące objawy takie jak świąd) oraz lubrykanty. Lubrykanty dopochwowe działają krócej niż preparaty nawilżające i są stosowane w czasie stosunku płciowego w celu zmniejszenia dyspareunii. Terapia hormonalna, zazwyczaj za pomocą dopochwowych, miejscowych estrogenów (np. kremów, żeli dopochwowych) jest standardem postępowania u tych pacjentek, które nie reagują na inne środki. Jednak preparaty zawierające estrogeny nie są wskazane dla kobiet, u których kiedyś wystąpił nowotwór hormonozależny (np. rak endometrium, czyli błony śluzowej macicy, czy rak piersi). Tego rodzaju terapia może być również nietolerowana przez niektóre kobiety. W związku z tym nadal istnieje wielka potrzeba dostarczenia środków terapeutycznych odpowiednich do leczenia i/lub zapobiegania problemom związanym z atrofią sromu i pochwy. Żel dopochwowy zawierający ektoinę to innowacyjny preparat, którego skuteczność jest poparta badaniami i który opiera się w 100% na naturalnych składnikach. Ectifem nie zawiera hormonów, barwników, aromatów, olejów mineralnych i alkoholu. Dzięki delikatnej i płynnej konsystencji łatwo go zmyć, nie gromadzi się w zakamarkach warg sromowych, co mogłoby powodować drożdżycę czy zapalenie dróg moczowych. Daje natychmiastowe nawilżenie, redukuje ból i łagodzi podrażnienia, w ciągu kilku minut zmniejsza świąd i pieczenie. Dodatkowo zapewnia regenerację – efektywnie chroni komórki, które następnie przechodzą do etapu samoregeneracji. Omówiono przypadek pacjentki będącej po menopauzie, która cierpiała na nasilony świąd w okolicy pochwy i sromu oraz odczuwała duży dyskomfort bólowy podczas stosunku seksualnego. U pacjentki zastosowano leczenie miejscowe w formie żelu dopochwowego z ektoiną, który był aplikowany dwa razy dziennie (rano i wieczorem). Po 15 dniach leczenia zaobserwowano znaczącą poprawę nawilżenia pochwy, zmniejszenie świądu oraz redukcję bólu w trakcie aktywności seksualnej [10]. Porównanie skuteczności żelu dopochwowego z ektoiną oraz kwasem hialuronowym W badaniu Cagnacciego i wsp. oceniającym skuteczność żelu dopochwowego z kwasem hialuronowym (HA) wykazano zmniejszenie suchości pochwy po siedmiu dniach stosowania [11]. Natomiast prospektywne badanie kliniczne w celu oceny skuteczności i bezpieczeństwa żelu dopochwowego Ectifem (EIC01) w objawowym leczeniu atrofii pochwy u kobiet po menopauzie potwierdziło natychmiastowy efekt nawilżenia (suchość pochwy zredukowana o ponad 50% w ciągu kilku minut) oraz redukcję objawów atrofii pochwy w ciągu pięciu dni stosowania preparatu. Ectifem wykazuje większą skuteczność niż produkty zawierające kwas hialuronowy. Badanie przeprowadzone przez Ottolinę i wsp. analizowało wpływ produktu zawierającego kwas hialuronowy na objawy związane z atrofią pochwy u kobiet po menopauzie. Do oceny obiektywnej posłużył Indeks Stanu Zdrowia Pochwy (VHI), który określa następujące parametry: pH pochwy, elastyczność pochwy, stan błony śluzowej, efekt nawilżają... Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów Co zyskasz, kupując prenumeratę? 6 wydań czasopisma "Forum Położnictwa i Ginekologii" Nielimitowany dostęp do całego archiwum czasopisma Zniżki w konferencjach organizowanych przez redakcję ...i wiele więcej! Sprawdź

Pieczenie pochwy – pochwa należy do odcinka dolnych dróg rodnych kobiety. Jest narządem, do którego dostaje się nasienie podczas stosunku seksualnego, ale pełni też wiele innych funkcji, do których głównie należy umożliwienie upływu krwi podczas menstruacji, jak i pełni funkcję kanału służącego do porodu dziecka. Z powodu tych zadań pochwa jest bardzo elastycznym narządem, a jej długość wynosi od około 5 do nawet 14 centymetrów. Jest ona silnym, ale też podatnych na różne czynniki zewnętrzne narządem kobiecym. Ze względu na jej charakter, jest ona znacznie bardziej podatnym od pozostałych narządów na różnego rodzaju infekcje oraz zakażenia, których rezultatem jest niejednokrotnie właśnie pieczenie pochwy. Typowe przyczyny pieczenia pochwy Najbardziej powszechnym rodzajem infekcji, która powoduje wyraźne pieczenie pochwy oraz świąt jest zakażenie grzybicze, znane powszechnie grzybicą pochwy. Najczęstszym rodzajem grzyba, który wywołuje tego typu infekcje, są grzyby z rodziny Candida Albicans. W jaki sposób najczęściej powstaje zakażenie? Grzyby te najczęściej już znajdują się w naszym organizmie, jednak w normalnym stanie naszego zdrowia nie powodują organizm w jakimś momencie jest osłabiony przez różne czynniki, potrafią one przełamać bariery ochronne organizmu, i doprowadzić do infekcji. W jaki sposób możemy uniknąć takiej sytuacji, by nie doprowadzić do zakażenia? Główną obroną przed tego typu zagrożeniami jest mikroflora bakteryjna w pochwie, i to od niej zależy podatność na tego typu schorzenia. Kliknij "Polub tę stronę", a będziesz na bieżąco z najnowszymi artykułami. Kobiety nie powinny zapominać, szczególnie podczas korzystania z publicznych toalet, basenów, saun lub innych tego typu miejsc, gdzie narządy intymne są narażone na kontakt zewnętrzny, że właśnie takie miejsca są największym skupiskiem grzybów wywołujących tego typu infekcje. Jeśli nie możemy obyć się z korzystania z tego typu miejsc, należy za wszelką cenę unikać kontaktu intymnych części ciała z różnymi powierzchniami zewnętrznymi, szczególnie jeśli utrzymuje się na nich wilgoć. Powinniśmy zawsze też używać w przypadku basenu i sauny własnego, czystego i wypranego w wysokiej temperaturze ręcznika. Pieczenie pochwy – możliwe przyczyny Są też inne możliwe przyczyny, które mogą wywołać spadek odporności pieczenia naszego organizmu, przeważnie jest to przemęczenie i stres. Nie są to jednak jedyne możliwe czynniki, które przez obniżenie odporności wywołują infekcję grzybicą, należą do nich również: Cukrzyca. Czasowe przyjmowanie antybiotyków. Nadmierna nadwaga Ciąża Irygacje pochwy Niewłaściwa higiena okolic intymnych. Używanie płynów do higieny intymnej, z dodatkami zapachowymi. Niedokrwistość. Zaburzenia hormonalne Stosowanie sztucznej nieoddychającej bielizny lub zbyt obcisłej. Grzyby są głównym, ale nie jedynym czynnikiem, który prowadzi do infekcji pochwy, drugim istotnym źródłem zakażenia są bakterie. Flora bakteryjna pochwy składa się głównie z bakterii kwasu mlekowego, dzięki którym utrzymuje się w niej kwaśny odczyn. Na utrzymaniu kwaśnego odczynu polega właśnie obrona organizmu przed rozwojem innych typów bakterii, które nie są w stanie żyć w takim środowisku. Problem powstaje, gdy z powodu różnych czynników mechanizmy obronne pochwy zostają zaburzone. Bakterie te wtedy szkodzą, powodują najczęściej uciążliwy świąd oraz pieczenie pochwy. Pieczenie pochwy – wywołane przez przedmioty W pewnych sytuacjach pieczenie mogą wywołać też przedmioty, które na co dzień powinny być przystosowane do kontaktu a kobiecymi narządami intymnymi jak tampony. W każdym przypadku mają tendencję do zwiększania ryzyka zakażenia bakteryjnego, z powodu charakterystyki ich użycia, dlatego powinny być raczej stosowane wyjątkowo, a na co dzień powinny być używane zwykłe podpaski. Ostatnią kwestią, o jakiej powinniśmy pamiętać, to stosowanie środków zawierających bakterie kwasu mlekowego, podczas antybiotykoterapii lub przyjmowania innych preparatów bakteriobójczych. Nie zawsze jednak pieczenie pochwy lub swędzenie musi być objawem rozwijającej się infekcji narządów intymnych. W przypadku zmiany kosmetyków intymnych na inne lub stosowania nawet nowych proszków do prania czy płynów do płukania tkanin, gdy wystąpią infekcje pochwy, właśnie te środki mogą być tego przyczyną. Jest to w tym przypadku zwykła reakcja uczuleniowa, należy wtedy odstawić nowe środki, i zobaczyć czy uczulenie nie będzie już występować. Warto pamiętać, że należy używać tylko najwyższej jakości produktów, które mają kontakt z drogami intymnymi kobiet, właśnie ze względu na ich wrażliwość. Powinny być to preparaty tylko do tego przeznaczone, przetestowane, o odpowiednim działaniu hipoalergicznym i pH. Nie zapominajmy, że to samo dotyczy bielizny. Najlepiej jest nosić bieliznę wykonaną z naturalnych materiałów, czyli jedwabiu lub bawełny bez domieszki materiałów sztucznych, bo tylko one zapewniają odpowiednią cyrkulację powietrza, i nie powodują zatrzymania i utrzymywania się wilgoci. Objawy pieczenia pochwy Najczęściej występujące objawy infekcji pochwy to: Świąd Zadrapania Stres Dyskomfort podczas stosunku Ból w pochwie Pieczenie pochwy Obtarcia Stan podgorączkowy Występowanie upławów. Cześć objawów może pojawiać się okresowo bądź sezonowo, dotyczy to spadku odporności i stresu, które nasilają się w okresach zimowo-wiosennym i jesienno-zimowym. Również zaburzenia pracy hormonów w okresie bliskim menopauzy, mogą spowodować zmiany w działaniu nabłonka pochwy i problemy z jej pieczeniem. Pieczenie pochwy – leczenie pieczenia pochwy Pamiętajmy, że w przypadku pieczenia pochwy najlepszym działaniem jest zapobiegawczość, aby nie doszło do infekcji jej infekcji. Osiągnąć to możemy poprzez noszenie odpowiedniej bielizny oraz używanie odpowiednich środków higieny intymnej, czyli płynów o odpowiednim pH. Gdy już doszło do samego zakażenia, możemy zdecydować się na płyn o pH kwaśnym, ale ułatwić leczenie, czyli o pH powyżej 5,5. W leczeniu tego typu zakażeń i infekcji są stosowane dopochwowe leki przeciwbakteryjne, które są odpowiednio dobierane przez ginekologa. Należy też we własnym zakresie przyjmować również dopochwowe preparaty z kulturami bakterii Lactobacillus, które pomagają w odtworzeniu prawidłowej flory bakteryjnej, i odbudowy ochrony przed szkodliwymi bakteriami chorobotwórczymi. Lekarz zależnie od typu zakażenia może zalecić także stosowanie innych środków, jakimi są różnego rodzaju kremy, bądź tabletki uzupełniające tabletki dopochwowe. Nie należy zapomnieć również o partnerze seksualnym kobiety, bo on również może być źródłem zakażenia. Dodatkowa terapia przeciwgrzybiczna partnera jest konieczna, by mieć pewność pełnego wyleczenia z grzybicy i co najważniejsze zminimalizowanie ryzyka nawrotu choroby. W niektórych przypadkach objawy takiej jak pieczenie pochwy i swędzenia mogą zostać wywołane poprzez przyjmowanie niektórych grup lekarstwa, które mają wpływ na zaburzenie delikatnej flory bakteryjnej pochwy. Główną grupą leków powodującą takie problemy są antybiotyki. Dlatego powinnyśmy się na nią decydować w ostateczności, szczególnie jeśli mieliśmy już problem w przeszłości z tego typu zakażeniami. Jeśli już musimy zdecydować się na tego typu leczenie, nie możemy zapomnieć o probiotykach. Zawsze pamiętajmy, aby po zauważeniu niepokojących objawów jak najszybciej udać się do lekarza specjalisty lub gdy nie jest to możliwe, do pierwszego kontakty, który postawi dokładną Nieleczone, nawracające zakażenia pochwy mogą prowadzić do trudnych potem do wyleczenia dolegliwości, tak samo, jak próby leczenia na własną rękę nieodpowiednimi lekami i metodami.

O problemie suchości pochwy mówi coraz więcej kobiet. Jako ginekolodzy stajemy przed otwartymi, chętnie mówiącymi o swojej seksualności i związanej z nią problemami, współczesnymi kobietami. Przyczyny suchości pochwy są różnorodne: zaburzenia gospodarki hormonalnej w okresie okołomenopauzalnym, w przebiegu wielu chorób, jako skutek stosowania niektórych leków. Odpowiednie nawilżenie pochwy ma kluczowe znaczenie dla utrzymania satysfakcjonującego życia seksualnego. Leczenie często może się ograniczyć do bezpiecznych preparatów dopochwowych zawierających kwas hialuronowy, który stał się nową alternatywą dla menopauzalnej terapii hormonalnej. O problemie suchości pochwy mówi coraz więcej kobiet. Suchość pochwy, która wpływa na życie intymne kobiety, to również problem, który ma ogromny wpływ na jakość jej życia i relacje z partnerem. Obecne czasy pozwalają na długie, aktywne życie, a wiek nie jest już takim ograniczeniem jak jeszcze w minionym stuleciu. Ponadto świadomość kobiet nieustannie wzrasta i krępujące niegdyś tematy obecnie coraz częściej są poruszane w gabinecie ginekologicznym. Jako ginekolodzy stajemy przed otwartymi, chętnie mówiącymi o swojej seksualności i związanej z nią problemami, współczesnymi kobietami. Przyczyny suchości pochwy są różnorodne: zaburzenia gospodarki hormonalnej w okresie okołomenopauzalnym, w przebiegu wielu chorób, jako skutek stosowania niektórych leków. Odpowiednie nawilżenie pochwy ma kluczowe znaczenie dla utrzymania satysfakcjonującego życia seksualnego. Leczenie często może się ograniczyć do bezpiecznych preparatów dopochwowych zawierających kwas hialuronowy, który stał się nową alternatywą dla menopauzalnej terapii hormonalnej. Wśród kobiet w wieku menopauzalnym aż 75% odczuwa przynajmniej jeden z objawów będących następstwem niedoboru estrogenów. Jednymi z najczęstszych, a jednocześnie najbardziej dokuczliwych objawów menopauzalnych są symptomy będące konsekwencją estrogenozależnej atrofii pochwy i sromu [1–4]. Szacuje się, że wśród kobiet w okresie około- i postmenopauzalnym:POLECAMY 27–55% cierpi na suchość pochwy, ponad 18% zgłasza podrażnienie, świąd, pieczenie sromu i pochwy, 40–80% cierpi na dyspareunię i doświadcza związanego z tym spadku jakości życia seksualnego lub wręcz lęku przed współżyciem, 11% stwierdza obecność nieprawidłowej wydzieliny pochwowej. Objawy zmian zanikowych w pochwie dotyczą nie tylko kobiet w okresie okołomenopauzalnym. Na suchość pochwy skarży się ok. 70% kobiet po terapii onkologicznej. Symptomy zmian atroficznych pochwy/sromu dotyczą również kobiet w połogu lub/i długotrwale karmiących piersią, pacjentek długotrwale stosujących antykoncepcję hormonalną, a także kobiet po operacjach pochwowych [4]. U znacznej liczby młodych kobiet wielokrotnie w ich życiu może zaistnieć konieczność odtworzenia i utrzymania prawidłowej morfologii i funkcji nabłonka pochwy. Sytuacje takie najczęściej dotyczą kobiet: często stosujących antybiotykoterapię oraz leki dopochwowe, z odczynami alergicznymi na detergenty, bieliznę lub/i środki do higieny intymnej, nadużywających irygacji, podatnych na urazy mechaniczne pochwy i sromu związane ze współżyciem, cierpiących na dysfunkcje seksualne różnego typu, leczonych z powodu nawracających infekcji pochwy i/lub dolnego odcinka dróg moczowych. Właściwości kwasu hialuronowego Fizjologicznie obecny w organizmie ludzkim kwas hialuronowy wpływa na uwodnienie i elastyczność tkanek oraz na stymulację układu odpornościowego. Kwas hialuronowy poprzez swoją hydrofilną strukturę ma zdolność wiązania cząsteczek wody, co wpływa na poprawę nawodnienia, a tym samym skutkuje wzrostem napięcia tkanek i ich elastyczności. Jako cząsteczka hydrofilna odgrywa ważną rolę w nawodnieniu tkanek, nadaje im odpowiednie napięcie oraz elastyczność. Ciało ludzkie zawiera szacunkowo ok. 15 g kwasu hialuronowego [5, 6]. Właściwości kwasu hialuronowego pozwalają na zastosowanie go w leczeniu pomenopauzalnej atrofii pochwy, która dotyczy nawet co drugiej kobiety w tym okresie. Na skutek spadku estrogenów śluzówka pochwy ulega ścieńczeniu, traci elastyczność i napięcie. Bardzo ważna była analiza Origoni i wsp., w której przedstawiono, że zastosowanie preparatów kwasu hialuronowego wpływa na redukcję odczucia suchości pochwy w podobnym odsetku przypadków co oparta na estrogenach terapia miejscowa [7]. Dodatkowym aspektem przemawiającym na korzyść kwasu hialuronowego jest poprawa stopnia nietrzymania moczu, zmniejszenie lub ustąpienie objawów pochwowych oraz brak odczuwania bólu w trakcie współżycia. Dzięki hydrofilności kwas hialuronowy tworzy na powierzchni nabłonka wielowarstwowego płaskiego pochwy trwały biofilm, który zapobiega utracie wody i elektrolitów. Pozwala to na utrzymanie elastycznego i nawilżonego nabłonka, nieprzepuszczalnego dla drobnoustrojów, oraz usprawnia procesy gojenia tkanek, regeneracji i łagodzenia podrażnień. Wszystkie te walory zaobserwowano w badaniach w porównaniu do grupy pacjentek stosujących globulki hormonalnie czynne [8, 9]. Zastosowanie kwasu hialuronowego w leczeniu atrofii pochwy/sromu Klasyczna atrofia pochwy/sromu, będąca konsekwencją niedoboru estrogenów, powoduje charakterystyczne zmiany w obrębie nabłonka oraz mikroflory pochwy, co zaburza nawilżenie i regenerację nabłonka, zakwaszenie środowiska pochwy i kolonizację tego środowiska pałeczkami kwasu mlekowego. U pacjentek z przewlekłym zanikowym zapaleniem pochwy obserwujemy gładką, cienką śluzówkę, bladą, wręcz papierową, często z wybroczynami. Zanika nawilżenie i elastyczność pochwy. Zmniejsza się zawartość glikogenu w nabłonku pochwy, spada wydzielanie kwasu mlekowego przez pałeczki kwasu mlekowego, a w konsekwencji wzrasta wartość pH [2, 10]. Jednakże istnieje znaczna grupa kobiet ze zmianami atroficznymi pochwy, u których estrogenoterapia systemowa lub/i miejscowa nie jest skuteczna, jest przeciwwskazana lub nie jest przez nie akceptowana. W takich przypadkach rekomenduje się niehormonalne metody terapii miejscowej. Ostatnie lata to wysyp publikacji o wysokim stopniu wiarygodności na skuteczność dopochwowych preparatów zawierających HA lub jego sole w leczeniu zmian zanikowych pochwy/sromu [2–4, 10, 11]. Najnowsze rekomendacje gremiów eksperckich zalecają sięganie po substancje nawilżające pochwę (np. HA) jako postępowanie pierwszego wyboru w leczeniu urogenitalnego zespołu menopauzalnego (genitourinary syndrome of menopause – GSM) [2–4, 10]. Badania pokazują, że pacjentki z GSM nawet czterokrotnie częściej niż kobiety zdrowe cierpią z powodu braku satysfakcji w tym obszarze życia. Suchość pochwy jest spowodowana nie tylko utratą hormonów. Może być związana z wiekiem, a także z innymi czynnikami, które należy wziąć pod uwagę w diagnostyce różnicowej. Zespół moczowo-płciowy charakteryzuje się zmianami w obrębie warg sromowych mniejszych i większych, łechtaczki, przedsionka pochwy, pochwy, cewki moczowej i pęcherza. W związku z tym u pacjentek mogą występować takie objawy jak suchość, pieczenie, podrażnienie okolic krocza oraz uczucie bólu i dyskomfortu podczas stosunku płciowego. Ze strony układu moczowego kobiety mogą uskarżać się na nykturię, wysiłkowe nietrzymanie moczu, a także częstsze infekcje dolnych dróg moczowych [11]. North American Menopause Society zaleca stosowanie środków nawilżających kobietom, które mają przeciwwskazania lub obiekcje co do stosowania terapii estrogenowej [11]. Femimed® Gel Kadefarm Do tych preparatów zalicza się Femimed® Gel Kadefarm, który jest produktem dostępnym na polskim rynku – zawiera kwas hialuronowy w postaci dobrze wchłanialnej oraz kwas mlekowy. Żel z kwasem hialuronowym nawilża śluzówkę ściany pochwy, łagodzi podrażnienia, chroni pochwę przed czynnikami zewnętrznymi i pomaga utrzymać fizjologiczne pH. Dzięki temu, że preparat jest podawany miejscowo, substancje czynne mogą działać bezpośrednio i równomiernie na zmienioną chorobowo ścianę pochwy. Postać żelu ułatwia aplikację w przesuszonej i wrażliwej pochwie. Kwas hialuronowy jest polisacharydem, którego budowa umożliwia wiązanie cząsteczek wody. Kuracja jest indywidualna, dobierana i modyfikowana przez lekarza prowadzącego w zależności od sy... Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów Co zyskasz, kupując prenumeratę? 6 wydań czasopisma "Forum Położnictwa i Ginekologii" Nielimitowany dostęp do całego archiwum czasopisma Zniżki w konferencjach organizowanych przez redakcję ...i wiele więcej! Sprawdź